Wat is manuele lymfedrainage?

Manuele lymfedrainage is een hele rustige en zachte massagetechniek, speciaal bedoeld voor het bestrijden van lymfeoedeem. Dr. Vodder ontwikkelde deze techniek rond 1930. Opvallend is dat er vooral gewerkt wordt met rustige huidverschuivingen met een ”drukfase” en een ”drukloze fase”. De drukfase zorgt voor voldoende opening van de kleinste lymfevaatjes vlak onder de huid, die met een soort verschuifbare klepjes zijn afgesloten. Hierdoor kan de lymfe in het lymfevat komen. De drukloze fase geeft de lymfevaatjes weer de gelegenheid zich te sluiten, waarna de lymfe verder kan worden afgevoerd.

Met de lymfe kunnen tevens de afvalstoffen uit het weefsel worden verwijderd. Niet alle afvalstoffen kunnen namelijk door het bloed worden afgevoerd; de grootste eiwitdeeltjes kunnen alleen via de lymfevaten uit het weefsel komen. Deze eiwitten zorgen, als ze in het weefsel blijven, voor een aanzuiging van vocht, waardoor een oedeem uiteindelijk kan ontstaan. In tegenstelling tot het bloedvatstelsel is het lymfestelsel geen aaneengesloten systeem. De vaten beginnen met trechtervormige weefsels die het overtollige vocht uit de weefsels kunnen opnemen en transporteren naar de grote lymfeknopen in oksels of liezen. Vandaar uit wordt het lymfevocht naar de grote knopen achter de sleutelbeenderen getransporteerd waarna het na zuivering weer wordt opgenomen in de bloedbaan of via de urine het lichaam verlaat.

Wanneer wordt lymfedrainage toegepast?

Lymfedrainage wordt toegepast, daar waar het lichaam problemen heeft met een overmaat aan Afvalstoffen in het weefsel of met de afvoer van afvalstoffen. De afvoer wordt ondersteund, terwijl de afbraak gewoon door het lichaam zelf gebeurt! Lymfedrainage is dan ook gewoon een mechanische techniek.

Bij een oedeem is zo’n afvalstoffenprobleem evident, denk bijvoorbeeld aan een oedeem-arm bij een vrouw die een borst-amputatie heeft ondergaan. Hierbij zijn vaak ook de lymfeklieren in de oksel verwijderd, zodat de lymfeafvoer ernstig is bemoeilijkt. Maar ook (tijdelijk) grote productie van afvalstoffen kan oedeem-achtige verschijnselen veroorzaken, zoals het verzwikken van een enkel, een flinke kneuzing of zelfs een zware sportinspanning. Dit soort gevallen is dus ook prima te behandelen met lymfedrainage. Verder blijkt uit de praktijk dat manuele lymfedrainage ook in veel andere gevallen een positief effect kan hebben. Hierbij moet wel steeds bedacht worden dat er nauwelijks onderzoek is gedaan naar de toepassing buiten die bij oedeembestrijding! Het is daarom niet ondenkbaar dat gemelde gunstige resultaten enkel berusten op placebowerking. Terughoudendheid en voorzichtigheid is daarom te allen tijde op zijn plaats. Belangrijk is ook te bedenken dat de resultaten per ziektebeeld en per persoon soms nogal kunnen verschillen. Waar de ene persoon duidelijk veel baat heeft bij lymfedrainage, zal een ander misschien teleurgesteld zijn in de resultaten.

Statisch lymfeoedeem: (lymfestelsel is beschadigd door bijv. operatie of bestraling): Door lymfedrainage vermindert de zwelling, er is minder pijn, de spierfunctie verbetert en (verdere) bindweefselvorming wordt voorkomen. De mate van succes is tevens afhankelijk van de omvang van de beschadiging.

Dynamisch oedeem (lymfestelsel is intact, bijv. kneuzing, verstuiking, blauwe plekken, sportblessures): Snellere afname van zwelling en pijn, verbeterde en versnelde genezing.

Ontstekingsachtige aandoeningen: Peesontstekingen, peesschedeontstekingen, slijmbeursontsteking. Ook hier worden afvalstoffen beter verwijdert uit het ontstekingsgebied, vermindert zwelling en verbetert de aanvoer van bouwstoffen. De resultaten zijn meestal goed.

Ontstekingsachtige aandoeningen: Artritis, artrose. Hierbij moet de nodige voorzichtigheid in acht worden genomen, omdat de resultaten erg wisselen. Soms kunnen de klachten bij behandeling toenemen (!), bij andere patiënten treedt er verbetering op.

Verzuurde spieren na intensieve sportbeoefening: Door de versnelde afvoer van afvalstoffen en daardoor verbeterde aanvoer van voedingsstoffen, wordt de hersteltijd flink verkort.

Huidproblemen: Sommige huidproblemen zijn het gevolg van een slechte afvoer van afvalstoffen uit de huid. Acné, puistjes en huiduitslag zullen door lymfedrainage vaak aanzienlijk afnemen. Andere huidaandoeningen lenen zich niet voor MLD.

ME/CVS: Het is nog steeds onduidelijk wat deze ziekte precies veroorzaakt. Maar gebleken is wel dat lymfedrainage soms positief kan werken. Pijn en spierstijfheid kunnen verminderen evenals vermoeidheid. Deze werking is echter alleen bekend uit de praktijk, en niet uit degelijk medisch onderzoek.

Fibromyalgie: Hier geldt hetzelfde als voor CVS. Precieze oorzaak en bestrijding van de ziekte zijn nog duister. Maar sommige patiënten hebben positieve ervaringen met lymfedrainage, zoals pijnvermindering.

Hoge bloeddruk: Hoge bloeddruk en oedeem (vooral in de benen) gaan vaak samen. Door de hoge bloeddruk krijgt het weefselvocht onvoldoende mogelijkheid om terug te keren in de bloedbaan. Een langdurig oedeem wordt doorgaans steeds hardnekkiger en er zal uiteindelijk ook abnormale bindweefselvorming optreden, waardoor het weefsel steeds verder achteruitgaat. Met lymfedrainage kan zo’n oedeem prima onder controle worden gehouden. Gevolg: minder dikke benen en enkels, betere spierfunctie en mobiliteit. De hoge bloeddruk zelf zal door lymfedrainage niet afnemen.

RSI-klachten: Het bestrijden van deze klachten is in eerste instantie een zaak van preventie. Hier kan ontspanningsmassage een rol in spelen. Als de klachten eenmaal optreden, kan via lymfedrainage (of klassieke massage) vaak verbetering worden bereikt.

Hoe ziet een behandeling met manuele lymfedrainage eruit? Altijd zal bij de eerste behandeling uitgebreid worden gekeken naar aard en oorzaak van het oedeem. Daarna wordt bepaald of en hoe er zal worden behandeld. Afhankelijk van oorzaak en locatie van het oedeem, wordt op verschillende manieren gewerkt. Meestal wordt een bepaald lichaamsdeel behandeld, zoals een gehele arm, been of rug. De behandeling zelf is zacht en rustgevend. De minimale duur voor een effectieve behandeling is een half uur, maximaal ca. 1,5 uur. Na enige tijd worden door de patiënt vaak lichte tintelingen gevoeld, ten teken dat er ’iets gebeurt’ met het oedeem. Meestal is na afloop al een (lichte) afname van het oedeem te zien of te voelen (druk). Voor een goed resultaat zijn altijd meerdere behandelingen nodig.

Deskundigheid van de therapeut is belangrijk

Bij manuele lymfedrainage is de deskundigheid van de therapeut belangrijk. In sommige gevallen mag bijvoorbeeld absoluut niet worden behandeld. Verder is een niet goed uitgevoerde behandeling contraproductief. Het oedeem zal dan verergeren. Ook is het belangrijk goed te bedenken waar een oedeem door kan worden veroorzaakt. Een oedeem is namelijk altijd een gevolg van een onderliggend probleem. Een gediplomeerd therapeut is voldoende geschoold om een verantwoorde behandeling te geven. Eventuele risico’s worden onderkend en er zal dan niet behandeld worden maar doorverwezen naar de huisarts. Verder kan een therapeut nuttige adviezen geven over het zelf omgaan met een oedeem, zodat dit niet nodeloos verergert.